Belangrijke rol NEN bij elektronische gegevensuitwisseling in de zorg

Het ministerie van VWS werkt aan de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz). Deze wet stelt dat daartoe aangewezen gegevensuitwisselingen tussen zorgverleners verplicht elektronisch moeten verlopen. NEN heeft de opdracht ontvangen van het ministerie van VWS om samen met het zorgveld een stelsel van NEN-normen en certificatieschema’s te ontwikkelen.

De gegevens en informatie die uitgewisseld worden in de zorg, moeten beter gestandaardiseerd worden in ‘taal’ en ‘techniek’. De redactie spreekt met Olaf Wilders, Programmadirecteur Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (EGIZ), over dit veelomvattende programma en grote uitdagingen die zijn voorzien.

Ontstaan

Het idee om de Wegiz te ontwikkelen ontstond in 2019, voor de COVID-19-pandemie. ‘Met het wetsvoorstel zijn we al ver gevorderd. Inmiddels hebben we het advies van de Raad van State op het wetsvoorstel ontvangen. We verwachten het wetsvoorstel eind april voor te leggen aan het parlement. Maar met alleen het wetsvoorstel zijn we er niet. Per gegevensuitwisseling zal in zogeheten ‘lagere regelgeving’, een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB), beschreven worden hoe de elektronische uitwisseling dient te verlopen. Het opschrijven gebeurt in samenspraak met het zorgveld. Er worden normen ontwikkeld die verwijzen naar kwaliteitstandaarden en informatiestandaarden waaraan de uitwisseling van gegevens dient te voldoen.’

Gegevensuitwisselingen

Gegevensuitwisseling vindt op allerlei plaatsen in de zorgketen plaats. Wilders legt dat uit met een voorbeeld: ‘Gegevensuitwisseling kan plaatsvinden tussen een huisarts en een apotheker wanneer het gaat om een recept. Maar denk ook aan verschillende ziekenhuizen die röntgenbeelden met elkaar delen. En die uitwisseling moet elektronisch en als het kan ook voldoen aan een bepaalde standaard. Daarmee wordt de uitwisseling een stuk betrouwbaarder en sneller. Bij die standaarden komen de normen om de hoek kijken.

Ik zeg wel eens: ‘Als er goede standaarden en normen zijn, is er eigenlijk geen Wegiz nodig’. Maar als het doel is dat de uitwisseling in de zorg 100% digitaal gaat, is er nog een weg te gaan. Een wettelijke verplichting kan een belangrijke bijdrage zijn om zorgverleners en zorgaanbieders te bewegen werk te maken van elektronische gegevensuitwisseling. Zo’n wettelijke verplichting is een zwaar middel om in te zetten naar het zorgveld. Maar vanuit het zorgveld en de politiek wordt de roep om een krachtige impuls steeds meer hoorbaar. Ik wil benadrukken dat de aanpak om tot een wettelijke verplichting te komen op een zorgvuldige, transparante en voorspelbare manier gebeurt. We willen voorkomen dat er twijfel ontstaat over de keuzes die gemaakt worden én de manier waarop.’

Grote verandering in regionale en landelijke zorg

Op het gebied van elektronische gegevensuitwisseling in de zorg gaat het regionaal best goed. Maar dat kan enorm veranderen als de uitwisseling plaatsvindt tussen de regio’s. ‘Als bijvoorbeeld een radioloog in het noorden van het land een röntgenfoto of scan maakt om een diagnose te stellen, is het van belang dat eerdere beelden ook beschikbaar zijn en ingezien kunnen worden. De diagnose kan daardoor beter gesteld worden. Dit is vaak niet mogelijk als een patiënt eerder onder behandeling is geweest in bijvoorbeeld het oosten van het land. Als we dit technisch en organisatorisch, en soms juridisch, voor elkaar krijgen kan daardoor de kwaliteit van de zorg verbeteren’, aldus de Programmadirecteur.

Prioriteiten

De ontwikkeling van normen is een veelomvattend proces waar het zorgveld bij betrokken wordt, maar ook de IT-leveranciers spelen daarbij een belangrijke rol. Er is een lijst van dertien gegevensuitwisselingen, de meerjarenagenda Wegiz, die voor een wettelijke verplichting in aanmerking komen. Vier gegevensuitwisselingen krijgen prioriteit:

digitaal receptenverkeer
uitwisseling van beelden
uitwisseling van de Basisgegevensset Zorg (BgZ) tussen medisch-specialistische zorginstellingen
eOverdracht van ziekenhuizen naar verpleeg- en verzorgingstehuizen en thuiszorg (VVT).

Periodiek wordt de Meerjarenagenda Wegiz geactualiseerd en kunnen er nieuwe gegevensuitwisselingen aan worden toegevoegd. De Meerjarenagenda Wegiz wordt door de minister van VWS vastgesteld en aan de Tweede Kamer ter informatie aangeboden. Daarmee is de Meerjarenagenda Wegiz dus openbaar en voor alle bestuurders, bij VWS, uitvoeringsorganisaties in de zorg, ICT-leveranciers en zorgaanbieders een leidraad.

Impact Wegiz

Afgelopen tijd zijn er webinars georganiseerd over de Wegiz. De deelnemers gaven aan geringe kennis te hebben, maar tegelijkertijd een grote impact op hun werk te verwachten. Uiteindelijk moet de elektronische gegevensuitwisseling ingebed worden in de dagelijkse praktijk van zorgverleners. Dat zal veranderingen met zich meebrengen. Ook patiënten moeten uiteindelijk de voordelen ervaren. Volgens Wilders moet er bij iedere betrokken zorgpartij het vertrouwen ontstaan dit te kunnen bewerkstelligen: ‘Het moet net zo ingebed raken als dat we elke dag in de auto stappen, verwachten dat hij ons naar de plaats van bestemming brengt en dat op een veilige manier. Het brengt ongetwijfeld ook ethische vraagstukken met zich mee rond het delen van informatie, behandelmethoden et cetera die heel complex zijn. Het is een samenspel tussen mens en technologie. Daar kun je niet zomaar aan voorbij gaan. Het idee van een wettelijke verplichting voor elektronische gegevensuitwisseling lijkt nogal technisch ingestoken, maar de weerslag ervan is veel diverser en ingrijpender.’

Certificering en certificatieschema’s

In het wetsvoorstel wordt bepaald dat informatietechnologieproducten en -diensten moeten worden voorzien van een certificaat. Certificering versterkt de transparantie van de producten en diensten die geleverd worden en heeft effect voor de marktwerking. Zo wordt voor alle zorgaanbieders helder gemaakt welke IT-producten of -diensten voldoen en daaraan de eis verbonden dat alleen gecertificeerde producten worden gebruikt.

Naast normen ontwikkelt NEN de certificatieschema’s waarin de eisen voor toetsing worden vastgelegd. Certificerende instellingen certificeren op basis van deze NEN certificatieschema’s. De Raad voor Accreditatie houdt toezicht op de Certificerende Instellingen. Certificatie zorgt voor mogelijke bijkomende kosten voor IT-leveranciers en zorgaanbieders. ’Er zullen aanzienlijke initiële kosten zijn om dit alles in te bedden in het zorgveld. Het is reëel dat we vanuit VWS daaraan bijdragen. Bottom line is dat niemand wil dat de zorg onbetaalbaar wordt. Of op korte termijn veel duurder wordt.’

‘Met deze digitalisering worden ook inverdien effecten verwacht en met een grotere efficiëntie kunnen investeringen op termijn (deels) worden terugverdiend. Hoe dat uitpakt, dat gaan we ervaren in de komende jaren. Daar moeten we met elkaar voor om de tafel, met elkaar in gesprek. Vanuit die dialoog kunnen we zicht krijgen op de (gewenste en ongewenste) effecten voor de zorg en de waarborgen die we willen stellen. Dat geeft richting aan de benodigde verandering in technologie en het gebruik van die technologie’, vertelt Wilders.

Hoofdfasen programma

Er zijn vier hoofdfasen die het VWS Programma Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg bij iedere gegevensuitwisseling doorloopt: voorfase, voorbereidingsfase, uitvoeringsfase en nazorgfase.